Czy rzeczywiście u podstaw naszego podświadomego wyboru leży płodność, perspektywa przekazania genów i przedłużenia gatunku?
Mechanizmy „wstępnej selekcji”:
- Wygląd jest pierwszym, ale wstępnym czynnikiem wyboru partnera życiowego, choć niektórzy wierzą głęboko w „miłość od pierwszego spojrzenia”. Kobiety poszukują w potencjalnym partnerze takich cech, które dla nich są oznaką męskości, a mężczyźni poszukują w partnerce cech, które są dla nich kwintesencją kobiecości. Ta powierzchowna atrakcyjność ściśle wiąże się z perspektywą doboru naturalnego w celu… przedłużenia gatunku. I nie chodzi tu o cechy stricte związane z wyglądem, ale także związane z zachowaniem, np. mężczyzna pewny siebie, bardzo męski preferuje kobiety delikatne, bardzo kobiece, zmysłowe. Natomiast kobiety zdecydowane, ambitne i dominujące potrafią docenić mężczyzn subtelnych, romantycznych, troskliwych i cierpliwych. Każdy z nas ma dosyć mocno sprecyzowany obraz idealnego partnera, choć nie zawsze pokrywa się on z późniejszym ostatecznym wyborem partnera życiowego, czyli męża czy żony.
- Drugim wstępnym wskaźnikiem pomocnym w wyborze odpowiedniego partnera życiowego jest jego/jej naturalny zapach. Dlaczego akurat zapach? Ponieważ zależy on między innymi od genów, a my w sposób podświadomy wybieramy na partnerów życiowych osoby jak najbardziej różniące się od nas pod względem genetycznym. Mechanizm ten utrudnia kojarzenie się osób spokrewnionych i dzięki temu zapewnić ma zdrowie ewentualnemu wspólnemu potomstwu… I znów pojawia się kwestia przetrwania gatunku…
Mechanizmy „pogłębionego wyboru” partnera życiowego:
- Miłość i zaangażowanie wymieniane są na pierwszym miejscu jako najbardziej pożądane cechy w wyborze partnera życiowego. Zaangażowanie przejawia się (wg badań D. Bussa) w wierności, czyli wyłączności seksualnej, dostarczaniu wsparcia uczuciowego, ofiarności, szczerości, wycofywaniu się z innych związków, wspólnym planowaniu przyszłości czy poświęcaniu wolnego czasu i energii partnerowi.
- Ocena cech charakteru jest bardzo ważnym elementem wyboru partnera życiowego, ale wymaga więcej czasu i wzajemnego poznania. Jedną z teorii wyjaśniającą przyczyny sympatii do drugiej osoby jest teoria komplementarności (wg B. Wojciszke), która oznacza uzupełnianie się wzajemnych potrzeb partnerów, czyli realizacja potrzeby jednego z nich prowadzi do spełnienia potrzeby drugiego np. opiekuńczość – bezradność, dominacja – uległość oraz wzajemną świadomość i akceptację tych cech charakteru przez oboje partnerów.
- Podobieństwo poglądów w stosunku do najważniejszych życiowych kwestii: szacunku do życia, wiary, wartości, rodziny, ambicji zawodowych, spraw materialnych i relacji seksualnych.
- Zdrowie jest kolejnym bardzo ważnym czynnikiem wyboru partnera życiowego. Chodzi tu znów o kwestię związaną z potomstwem. Dążymy do tego, aby zminimalizować niebezpieczeństwo poczęcia i urodzenia dzieci chorych czy niepełnosprawnych. Także skłonność partnera do ulegania różnego rodzaju nałogom jest sprawą mającą duże znaczenie przy wyborze potencjalnego partnera, ponieważ może go zdyskwalifikować jako niewystarczająco odpowiedzialnego i wiarygodnego.
Pozostałe mechanizmy wyboru partnera życiowego:
- Zasoby materialne… no cóż tu dużo mówić – badania pokazują, że jest to czynnik dużo ważniejszy dla kobiet niż dla mężczyzn. Na usprawiedliwienie można dodać, że ma on jednak swoje uzasadnienie. Kobiety poszukują partnera życiowego, który będzie w stanie zapewnić utrzymanie rodzinie, dzieciom.
- Inteligencja, ambicja, pracowitość – są to cechy, które łączą się z powyższym. Świadczą o sprawności i zaradności partnera życiowego i jego zdolności do… zdobywania zasobów. Ale także partner lubiący swoją pracę, ambitny i pracowity jest najczęściej poszukiwanym partnerem życiowym.
- Pozycja społeczna – i tu także nie będzie niespodzianki – kobiety częściej niż mężczyźni wskazują wysoką pozycję społeczną lub prestiżowe stanowisko partnera za pożądane. Tendencja taka ujawniła się u większości kobiet z ponad 30 różnych kultur (badania D. Bussa i D. Schmitta). Dlaczego wysoka pozycja społeczna jest tak ważna? Ponieważ wiąże się z punktem 1 powyżej…
- Wiek – tu sprawa wyboru partnera życiowego nie jest tak jednoznaczna. Większość kobiet wybiera na partnerów mężczyzn o kilka lat starszych (wiadomo, ma to związek z punktem 1), także ze względu na fakt, że dojrzalsi mężczyźni uważani są za bardziej stałych w uczuciach i bardziej wiarygodnych. Jednak wybór dużo starszego kandydata na partnera życiowego mógłby oznaczać ryzyko problemów w relacjach seksualnych czy niepewności, co do jego zdrowia i dłuższej perspektywy związku. Są jednak i takie kobiety, które wybierają świadomie młodszych partnerów ze względu na aspekt zdrowotny, prokreacyjny i związany z korzystnymi relacjami seksualnymi. Niektórzy mężczyźni preferują z kolei partnerki dużo starsze, zmniejszając tym samym swoje szanse na potomstwo, ale zyskując w zamian inne ważne dla nich cechy partnerki życiowej.
- Stałość i odpowiedzialność partnera życiowego stanowią cechy bardzo cenne zarówno dla mężczyzn, jak i dla kobiet. Z kolei niestałość i nieodpowiedzialność wiążą się dla partnerów z ryzykiem zbyt wysokich i bolesnych strat oraz niestabilnością i nietrwałością związku oraz zagrożeniami dla rodziny.
Istnieją także teorie doboru partnerów wypracowane przez psychologów:
- Teoria Biologiczna, która mówi, że szukamy partnera, który zwiększałby szansę przetrwania gatunku. Zgodnie z tą teorią mężczyzna miałby wybierać kobiety zdrowe i płodne, czyli młode, z wyraźnie zarysowanymi biodrami, z gładką i czystą skórą, lśniącymi włosami i błyszczącymi oczami. Natomiast kobiety miałyby preferować mężczyzn potrafiących zadbać o „rodzinne gniazdo”, wyróżniających się spośród innych zaradnością, pracowitością i… zdolnością do gromadzenia zasobów.
- Teoria Wymiany, która jest swoistym kompromisem. Zakłada ona, że poszukujemy partnerów równych sobie, ale pewne braki partnera jesteśmy w stanie zaakceptować na rzecz innych jego zalet, równoważących te niedoskonałości. Zwykle więc pewne braki w wyglądzie zewnętrznym są doskonale rekompensowane przez poczucie humoru lub ujmujący charakter, a niewystarczający status społeczny czy prestiż partnera może być zastąpiony przez jego uprzejmość, inteligencję czy troskliwość.
- Teoria Imago mówi, że gdy poznajemy potencjalnego partnera, pień naszego mózgu przywołuje znajome otoczenie z naszego dzieciństwa, podświadomie poszukujemy więc partnerów o cechach podobnych do naszych rodziców i najbliższych krewnych, albo też takich, którzy zrekompensować mają nam to, czemu rodzice nie sprostali. Typowym przykładem są kobiety, które w dzieciństwie były zaniedbywane lub ignorowane przez tatę – w dorosłym życiu poszukują partnera dużo starszego od siebie, który potrafiłby zaspokoić ten niedosyt miłości ze strony ojca, czyli po prostu go w tym zastąpić.
- Teoria Persony zakłada, że przy wyborze partnera kierujemy się pobudkami nieco bardziej egoistycznymi. Mówi ona, że preferujemy partnerów zwiększających nasze poczucie wartości, przy których czujemy się bardziej docenieni, lepsi, zmotywowani, wyjątkowi.
„…kiedy zastanawiamy się, czy wybrany przez nas człowiek będzie dobrym partnerem na całe życie, warto także przyjrzeć się uważnie sobie i zastanowić się, jakimi my sami będziemy partnerami na życie”. (Zuzanna Celmer)
Opracowano na podstawie:
Buss D, Schmitt P, “Sexual strategies theory: an evolutionary perspective in human matching”, Psychological review, nr 2, 1993, vol 100.
Buss D, “Ewolucja pożądania”, wyd. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001.
Wojciszke B, „Psychologia miłości”, GWP, Gdańsk 2009.
