Premenopauza (okres przed menopauzą, czyli ostatnią miesiączką w życiu) jest naturalnym etapem życia każdej kobiety. Jest to czas powolnego wygasania czynności jajników i stopniowego zanikania płodności.
- W premenopauzie cykle mogą być: skrócone, z krótką fazą progesteronową (ciałka żółtego) lub wydłużone, o długości 40, 60, a nawet 90 dni, z powodu przedłużającej się fazy estrogenowej (zaburzenia fazy folikularnej.
- Bardzo często występują cykle bezowulacyjne, jednofazowe. Wykres temperatury może mieć przebieg nieregularny, z temperaturą „skaczącą”.
- Do wyznaczania okresów niepłodności w okresie premenopauzy stosuje się tzw. regułę szczytu - dni niepłodne rozpoczynają się wieczorem czwartego dnia po szczycie śluzu lub szyjki macicy, nie mają natomiast zastosowania żadne reguły obliczeniowe.
- W okresie klimakterium obserwowany śluz może być: skąpy, trudno zauważalny, o cechach mniej płodnych, z trudnym do obserwacji objawem szczytu, ale może pozostać także niezmienny w wyglądzie.
- Zmiany zachodzą także w obrębie samej szyjki macicy: pozostaje ona zamknięta, sucha i nisko położona.
Cykle miesiączkowe w okresie poprzedzającym wystąpienie menopauzy stają się nieregularne, co jest spowodowane wygasaniem czynności jajników, a co za tym idzie zmniejszeniem poziomu wytwarzanych hormonów - estrogenów i progesteronu.
Pierwszym etapem może być skrócenie się fazy wyższych temperatur (progesteronowej), spowodowane znacznie szybszym obniżaniem się poziomu progesteronu niż poziomu estrogenów. Następstwem skrócenia fazy wyższych temperatur jest skrócenie czasu trwania cyklu.
Następnie obserwować można wydłużanie się fazy niższych temperatur (estrogenowej) na skutek osłabionej wrażliwości pęcherzyków jajnikowych na działanie FSH. Słaby wzrost pęcherzyków przejawia się niskim stężeniem estrogenów we krwi, co powoduje dodatkowe stymulowanie tego wzrostu przez przysadkę mózgową za pomocą wzmożonego wydzielania FSH. Silny wzrost FSH powoduje, że zaczyna wzrastać kilka pęcherzyków jajnikowych, co z kolei skutkuje podniesieniem poziomu estrogenów. W ciągu jednego cyklu miesiączkowego pojawiają się kilkakrotnie dni ze śluzem typu płodnego lub występują krwawienia śródcykliczne, a faza folikularna (niższych temperatur) przedłuża się, powodując jednoczesne wydłużenie cyklu. Do pełnej dojrzałości pęcherzyka i owulacji dochodzi jednak rzadko.
W okresie premenopauzy warto rozważyć zastosowanie kuracji preparatami ziołowymi na bazie niepokalanka pospolitego (mnisiego), które stosowane są przy leczeniu nieregularnych cykli miesiączkowych, łagodzą dolegliwości okresu premenopauzy oraz regulują pracę układu hormonalnego.
Po 40 roku życia, kiedy stwierdzisz, że Twoje cykle stały się nieregularne lub jednofazowe, powinnaś prowadzić samoobserwacje bardzo dokładnie. Do wyznaczenia fazy niepłodności bezwzględnej w okresie premenopauzy zastosować możesz tę samą regułę, jak w okresie karmienia piersią – tzw. regułę szczytu. Polega ona na wyznaczeniu dnia szczytu (śluzu lub szyjki macicy) i odczekaniu czterech dni. Wieczór czwartego dnia jest początkiem okresu niepłodności przy założeniu, że nie zaobserwujesz żadnych objawów płodności ani wzrostu temperatury. Jeśli zauważysz ponowne pojawienie się dni ze wydzieliną śluzową, powinnaś te dni traktować jako dni możliwej płodności, a więc ponownie wyznaczyć szczyt i cztery dni po nim.
Na skutek hiperstymulacji przysadki mózgowej za pomocą FSH stężenie estrogenów może podnieść się na tyle wysoko, że komórki szyjki macicy wytworzą śluz typu płodnego lub pojawi się krwawienie śródcykliczne. Jednak zwykle w czasie poprzedzającym wystąpienie menopauzy, cechy śluzu wydzielanego przez szyjkę macicy ulegają stopniowo pogorszeniu, najczęściej występuje śluz typu mniej płodnego, a u niektórych kobiet odczucie wilgotności pojawia się tylko na krótko. W takiej sytuacji oba te objawy należy traktować jako dzień szczytu. Zmiany hormonalne dokonujące się w okresie premenopauzy wpływają nie tylko na charakter wydzieliny śluzowej szyjki macicy, ale dotyczą również samej szyjki macicy: staje się ona zwykle zamknięta, sucha i opuszczona.
Należy pamiętać, że od czasu do czasu może jednak dojść do owulacji i pojawi się wzrost temperatury na wykresie. Do wyznaczenia niepłodności poowulacyjnej stosuje się zwykłe założenia metody Rötzera, czyli czekamy na trzy wyższe temperatury występujące po szczycie objawów śluzu, przy jednoczesnym braku jakichkolwiek oznak płodności. Są kobiety, u których prawidłowe cykle dwufazowe występują nawet po 50 roku życia, jednak poczęcie dziecka w tym wieku jest znacznie utrudnione ze względu na obniżone stężenie estrogenów i progesteronu, niezbędnego do prawidłowego rozwoju ciąży.
Przygotuj się na wystąpienie bardzo długiej fazy niższych temperatur, po której faza temperatur wyższych pojawi się z bardzo dużym opóźnieniem, albo…nie wystąpi już nigdy. Kiedy wydłużą się odstępy między krwawieniami, objawy płodności będą pojawiać się coraz rzadziej, a fazy wyższych temperatur nie będą występować prawie wcale, należy przeprowadzić oznaczenie stężenia FSH we krwi. Wraz z wygaśnięciem czynności jajników gwałtownie wzrasta poziom FSH – folitropiny, stymulującej dojrzewanie pęcherzyka jajowego. Wysokie wartości tego hormonu potwierdzone kilkakrotnie w miesięcznych odstępach wskazują, że owulacja już nie wystąpi.
