Karta obserwacji cyklu

Czym jest karta cyklu? Jak z niej korzystać? W jaki sposób można ją zastosować do wczesnej diagnostyki nieprawidłowości w cyklu miesiączkowym?

W cyklu miesiączkowym zdrowej kobiety ma miejsce punkt kulminacyjny - owulacja, który pozwala na wyróżnienie w cyklu dwóch faz: przedowulacyjnej (folikularnej, w której wzrastają i dojrzewają pęcherzyki jajnikowe zawierające komórki jajowe) i poowulacyjnej (lutealnej, w której obecna jest już tylko pozostałość po pękniętym pęcherzyku jajnikowym - ciałko żółte).

W poszczególnych fazach cyklu miesiączkowego kobiety dominują różne hormony, a każdy z nich ma do spełnienia inne funkcje. Podstawowymi hormonami determinującymi cykl płodności są hormony wydzielane przez przysadkę mózgową: hormon folikulotropowy FSH i hormon luteinizujący LH oraz hormony wydzielane w jajnikach:  estrogeny i progesteron.

Każdy z tych hormonów spełnia inne zadanie w cyklu, ale wzajemnie się one napędzają (mechanizm zwrotny) i uzupełniają swoje działanie. Równowaga między poszczególnymi hormonami oraz optymalny poziom każdego z nich zapewnia właściwe funkcjonowanie nie tylko układu płciowego kobiety, ale wpływa na ogólne jej zdrowie. Obecność tych podstawowych hormonów we krwi obiegowej potwierdzają tzw. biomarkery, czyli obserwowalne, odczuwalne i mierzalne naturalne objawy biologiczne Twojego organizmu.

Co to jest karta obserwacji cyklu?

Karta obserwacji cyklu jest narzędziem służącym do zapisu zaobserwowanych biomarkerów, ułatwiającym ich analizę i interpretację.

W trakcie Twojego cyklu miesiączkowego te naturalne fizjologiczne objawy zmieniają się wraz ze zmieniającymi się hormonami:

• W fazie przedowulacyjnej, w której dominują estrogeny, możesz zaobserwować pojawienie się i stopniowe nasilanie się objawów płodności. Przemiany w obrębie szyjki macicy (mięknięcie, rozwieranie) oraz w wytwarzanej przez nią wydzielinie śluzowej (rozrzedzenie, upłynnienie) mają za zadanie ułatwić przeżycie i transport plemników pochwą do macicy i dalej do jajowodów.
• W fazie poowulacyjnej, w której dominuje progesteron, możesz zauważyć szybkie pogorszenie się i zanik objawów płodności (wysychanie i zanik wydzieliny śluzowej, twardnienie i zamknięcie szyjki macicy). Po owulacji z pękniętego pęcherzyka Graafa powstaje ciałko żółte, którego funkcjonowanie przejawia się podwyższoną podstawową temperaturą ciała (PTC).

Po obserwacji kilku kart cyklu możesz uzyskać pełny obraz Twojego indywidualnego cyklu miesiączkowego, gospodarki hormonalnej i stanu płodności. Aby jednak prawidłowo zinterpretować te obserwacje, niezbędna jest wiedza z zakresu zmian fizjologicznych zachodzących w poszczególnych fazach cyklu kobiety oraz reguł ich interpretacji.

Czytaj dalej: Zmiany fizjologiczne zachodzące w poszczególnych fazach cyklu

                     Szczegółowe reguły wyznaczania dni płodnych i niepłodnych

Karta obserwacji cyklu może mieć rozmaite formy:

• Papierowa karta cyklu, zawierająca podziałkę na dni i miejsce na zapisywanie danych lub przyklejanie odpowiednich naklejek,
• Elektroniczna karta cyklu, graficznie prezentująca dane wprowadzone za pomocą formularza na stronie www,
• Mobilna karta cyklu (tzw. trackery cyklu), przedstawiająca dane wprowadzone za pośrednictwem strony www lub aplikacji mobilnej na smartfonie,
• A nawet… różnego rodzaju bransoletki, na które nawleka się koraliki oznaczające poszczególne fazy cyklu.

Jakie dane rejestruje się na karcie cyklu?

Karta obserwacji cyklu powinna zawierać informacje o czasie trwania cyklu miesiączkowego, czyli datę jego rozpoczęcia (pierwszy dzień miesiączki) i datę zakończenia (dzień przed następną miesiączką). Karta cyklu metody objawowo-termicznej powinna umożliwiać Ci zarejestrowanie wszelkich możliwych objawów biologicznych i fizjologicznych.

Codzienne zmiany biomarkerów:

• Pomiary PTC (godzina pomiaru, wartość, ewentualne czynniki mogące mieć wpływ na zakłócenie pomiaru)
• Wydzielina śluzowa szyjki macicy (rozciągliwość, odczucia, wygląd)
• Stan szyjki macicy (stopień twardości, rozwarcia, położenia)

Dodatkowe indywidualne objawy fizjologiczne:

• Ból owulacyjny
• Ból jajników
• Ból piersi
• Bóle głowy
• Zwiększone libido
• Obrzmienia i opuchnięcia
• Zmiany apetytu
• Senność
• Objawy PMS

Historyczne dane statystyczne (różne, w zależności od metody, szkoły):

• Długość Twojego najkrótszego cyklu miesiączkowego
• Najwcześniejszy dzień wzrostu PTC lub dzień Szczytu (ang. Peak Day)
• Indywidualna długość fazy lutealnej (fazy poowulacyjnej, wyższych temperatur) lub fazy po dniu Szczytu (ang. Post Peak Phase)
• Także indywidualna długość okresu występowania wydzieliny śluzowej

Jak wygląda karta cyklu?

Każda karta obserwacji cyklu wg metody objawowo-termicznej powinna zawierać:

• Datę rozpoczęcia cyklu, podział na poszczególne dni, informację o numerze cyklu i długości jego trwania.
• Obszar danych użytkownika, zawierający dane historyczne i statystyki cykli miesiączkowych, dane dot. wieku, wagi i doświadczenia użytkownika (ilość wypełnionych kart cyklu).
• Obszar dotyczący współżycia w poszczególne dni cyklu. Ważne jest zaznaczanie dni, w których miało miejsce współżycie, a szczególnie na pograniczu kolejnych faz (ważne jeśli odkładacie ciążę) oraz w fazie płodnej (szczególnie istotne, jeśli staracie się o dziecko).
• Wykres temperatury, powstały na podstawie codziennych pomiarów. Tuż po owulacji poziom temperatur podnosi się nieco (co najmniej 0,2 ͦ C), a w okresie następnej miesiączki – znowu opada. Każdy użytkownik określa własną godzinę pomiaru temperatury, dopuszczalne są minimalne odstępstwa (45 minut wcześniej - 45 minut później). Pamiętaj też o zaznaczaniu wszystkich temperatur zakłóconych gorączką lub późniejszym niż zwykle położeniem się spać.
• Indywidualny wzór zmian śluzu i szyjki macicy, który uzyskasz na podstawie codziennych obserwacji. Wraz ze wzrostem estrogenów we krwi, w okolicach przedsionka pochwy zaczyna pojawiać się wydzielina śluzowa oraz zaczyna mięknąć i rozwierać się szyjka macicy. Wydzielina śluzowa szyjki macicy osiąga najbardziej płodne cechy (rozciągliwość, wodnistość, przejrzystość, pozostawianie odczucia mokrości i śliskości) przy szczytowym wydzielaniu estrogenów poprzedzającym jajeczkowanie. Po owulacji szyjka macicy zaczyna twardnieć i zamykać się, a wydzielina śluzowa zanika. U każdej kobiety ta faza rozwijania się objawów śluzu oraz otwierania i mięknięcia szyjki macicy jest indywidualna, dlatego tak ważne jest zdobycie wiedzy o Twoim własnym rytmie płodności, indywidualnym przebiegu cyklu miesiączkowego.
• Informacje dodatkowe karty cyklu możesz umieszczać sama każdego dnia cyklu. Mogą to być zarówno informacje o dodatkowych zmianach fizjologicznych (ból owulacyjny, ból piersi, migreny), jak i informacjach dotyczących samopoczucia (drażliwość, senność czy przeciwnie - pełnia energii) oraz przyjmowanych lekach, suplementach diety, zastosowanej terapii, wykonanych testach czy badaniach.

Jak wygląda standardowy, prawidłowy cykl?

Wbrew powszechnym poglądom prawidłowe cykle nie muszą mieć 28 dni, ani być bardzo regularne, w granicach normy mieszczą się nawet 7-10 dniowe różnice w długości cykli. Niestety opieranie się wyłącznie na informacjach o długości i regularności cykli jest niewystarczające, aby stwierdzić, że cykl ma prawidłowy przebieg. Więcej dowiesz się analizując następujące parametry:

• Na wykresie temperatur całego cyklu rozróżniasz dwie fazy: fazę niższych temperatur i fazę wyższych temperatur. Cykl dwufazowy potwierdza w 99%, że doszło do owulacji.
• Faza wyższych temperatur ma prawidłową długość, czyli co najmniej 10 dni. Krótsza faza może sugerować niedobór progesteronu i problemy z podtrzymaniem wczesnej ciąży. Faza poowulacyjna może mieć długość od 11 do 16 dni, jednak przeciętnie jest to 14 dni.
• Okres występowania wydzieliny śluzowej do dnia szczytu włącznie wynosi co najmniej 6 dni. Skąpy obraz śluzu może być przyczyną obniżonej płodności. Z kolei utrzymująca się przez cały cykl wydzielina (nie jest to śluz, ale wydzielina pochwowa) może być efektem niewłaściwej higieny, podrażnienia lub infekcji – należy taki stan zdiagnozować i wyleczyć.
• Nie obserwujesz żadnych plamień przed miesiączką, ani przedłużających się plamień po miesiączce, a także brak jest jakichkolwiek plamień czy krwawień w trakcie cyklu. Występowanie u kobiety w wieku rozrodczym krwawień śródcyklicznych tzn. krwawień nie poprzedzonych co najmniej 3-dniową fazą wyższych temperatur należy skonsultować z lekarzem.

W jakim celu prowadzi się karty obserwacji cykli?

• Aby zbadać stan płodności, czyli sprawdzić, czy w cyklu występuje owulacja, czy cykl ma przebieg dwufazowy, czy faza lutealna ma odpowiednią długość.
• Aby zdiagnozować nieprawidłowości i anomalie w cyklu miesiączkowym mogące mieć podłoże chorobowe, a więc wymagać konsultacji i szczegółowych badań lekarskich, np. krwawienia śródcykliczne, nadmierne wydłużenie fazy przedowulacyjnej, skrócenie fazy lutealnej, skąpy objaw śluzu,  zbyt krótka faza wydzielania śluzu, obecność stałej wydzieliny śluzowej, brak owulacji, zbyt niski lub zbyt wysoki poziom PTC, przedłużające się krwawienia lub anormalne plamienia.
• Aby precyzyjnie wyznaczyć fazę płodności i fazy niepłodności, a tym samym dostosować współżycie seksualne do aktualnych planów rodzicielskich, prokreacyjnych.
• Aby monitorować powracającą lub zanikającą płodność w szczególnych okresach życia kobiety jak okres poporodowy oraz okres premenopauzy.
• Aby poznać swój indywidualny rytm płodności.
• Aby określić najlepszy czas na podjęcie starań o poczęcie dziecka. Prowadząc kartę obserwacji cyklu możesz bez przeprowadzania testów owulacyjnych i monitorowania cyklu z użyciem aparatu USG wyznaczyć dni najbardziej zbliżone do owulacji. Wypracowane zostały następujące indykatory owulacji: dzień szczytu śluzu, pierwszy dzień wysychania śluzu, jednodniowy spadek temperatury tuż przed jej skokiem na poziom wyższy, a także pierwszy dzień wyższych temperatur.
• Aby monitorować skutki leczenia lub terapii, ich wpływ na poszczególne biomarkery w naturalnym cyklu miesiączkowym.

Karty obserwacji cyklu są świetnym narzędziem do wstępnej diagnostyki zaburzeń zdrowia intymnego kobiety, pozwalają na szybkie wykrycie nieprawidłowości, ale także na dostosowanie terminu badań i terapii do indywidualnego przebiegu cyklu kobiety, czy też na bieżące monitorowanie efektów zastosowanego leczenia. Główną ich funkcją jest informacja o stanie aktualnej płodności kobiety, precyzyjne określenie fazy cyklu w której kobieta w danym dniu się znajduje.

Karta obserwacji cyklu z rozszerzoną obserwacją śluzu szyjkowego znalazła swoje zastosowanie także w tzw. modelu Creightona, który jest podstawą diagnostyki niepłodności stosowaną w Naprotechnologii.

To proste narzędzie, o tak wielkiej skali zastosowań, zyskuje ostatnio na popularności. Mnie osobiście cieszy fakt, że interesują się nim także kobiety w okresie premenopauzy – to oznaka, że chcemy dbać o siebie i intymne sfery naszego życia w każdym wieku. Tak trzymać!