Menopauza, czyli kiedy kończy się płodność kobiety…

Jest taki okres w życiu kobiety, z którym wiążą się szczególne obawy i który przez wiele kobiet odbierany jest w pewnym stopniu jako utrata kobiecości. Menopauza.  Jest poprzedzona okresem wielkich przemian: przede wszystkim hormonalnych (spadek zarówno estrogenów, jak i progesteronu), a z tym także zmian emocjonalnych i fizjologicznych. Gdy już się one dokonają, następuje nowy czas w życiu kobiety – od nas samych zależy, jaki on będzie. Dowiedzmy się zatem nieco więcej, aby przygotować się na te zmiany.

   

Kiedy możesz spodziewać się wystąpienia menopauzy? Od czego zależy czas wystąpienia menopauzy?

Wraz z wiekiem płodność kobiety znacząco maleje, cykle miesiączkowe stają się nieregularne, coraz rzadziej występuje owulacja, aż w końcu miesiączki ustają. Proces ten przebiega indywidualnie dla każdej kobiety, ale zwykle trwa przez kilka lat poprzedzających ostatnią miesiączkę.

W Polsce średni wiek, w którym ma miejsce menopauza to 50,1 lat (mediana naturalna)[1]. W badaniu przygotowanym w Instytucie Antropologii w Poznaniu w 2001r. przeanalizowano próbę 4354 kobiet w wieku 35-65 lat (wyłączono z badania te panie, które stosowały sztuczne hormony). Za definicję menopauzy przyjęto w tym badaniu ostatnią miesiączkę potwierdzoną 12-miesięcznym okresem amenorrhea (braku miesiączki).

Należy także pamiętać, że możliwe jest wystąpienie menopauzy już w wieku 35 lat (wczesna menopauza), jak również po 55 roku życia (późna menopauza).

Wyróżniono kilka czynników mających bezpośredni wpływ na wiek wystąpienia menopauzy: wiek wystąpienia pierwszej miesiączki, długość cykli miesiączkowych oraz czynników współoddziałujących: długość okresu laktacji, wiek pierwszej i ostatniej ciąży.

Wiek wystąpienia pierwszej miesiączki (menarche) jest silnie skorelowany z wiekiem wystąpienia menopauzy. Im wcześniej kobieta zaczęła miesiączkować, tym wcześniej zacznie się u niej przekwitanie. I tak, jeśli pierwsza miesiączka pojawiła się przed 12ym rokiem życia, średni wiek menopauzy to 49,32 lat. Wystąpienie menarche w wieku 12-14 lat oznacza menopauzę w wieku 49,72. Jeśli natomiast pierwsza miesiączka pojawiła się dopiero po 15 roku życia, to średni wiek menopauzy to 50,18 lat.

Długość cykli miesiączkowych także jest dodatnio skorelowana z wiekiem wystąpienia menopauzy. Im dłuższe cykle miesiączkowe obserwujemy, tym później wystąpi menopauza. Przy cyklach krótszych niż 28 dni przeciętny wiek menopauzy to 47,51 lat. Dla cykli 28-32 dniowych średni wiek menopauzy to 49,32 lat, natomiast przy cyklach dłuższych niż 32 dni – 51,35 lat.

Długość okresu laktacji oraz wiek kobiety przy pierwszej i ostatniej ciąży to czynniki, które korelują z powyższymi, intensyfikując ich efekty. Nie wpływają bezpośrednio na wiek wystąpienia menopauzy, ale wzmacniają siłę oddziaływania czynników bezpośrednich.  A więc wraz z wydłużeniem okresu laktacji odleglejszy w czasie może być moment wystąpienia menopauzy. Im wcześniejszy wiek kobiety przy pierwszej ciąży, tym wcześniej pojawić się może menopauza.

Liczba przebytych ciąż, nieregularność miesiączek czy stan cywilny nie mają znaczącego wpływu na wiek wystąpienia menopauzy. Niektórzy badacze (np. McKinley[2], Stanford[3], Jaszman, Leidy Sievert[4]) stawiają jednak tezy o związku wieku menopauzalnego ze stanem cywilnym kobiety. Porównują oni grupę kobiet zamężnych z grupą kobiet rozwiedzionych i  niezamężnych. Okazuje się, że wydłużenie się w czasie momentu wystąpienia menopauzy u kobiet może mieć związek z oddziaływaniem feromonów w małżeństwach i związkach, gdzie stale obecny jest w domu mężczyzna.

Innymi czynnikami, które mają wpływ na przyspieszenie wystąpienia menopauzy są:

• warunki środowiskowe, etniczne (np. kobiety afrykańskie przechodzą menopauzę wcześniej, Japonki najpóźniej),
• palenie papierosów,
• utrata jajnika w młodym wieku,
• hyperstymulacja jajników (nadmierna farmakologiczna stymulacja owulacji),
• czynniki dziedziczne, geny,
• alkoholizm, narkomania,
• styl życia, stres,
• chemioterapia, cukrzyca, choroby tarczycy,
• posiadanie rodzeństwa bliźniaczego (ok. 50% bliźniaków przechodzi menopauzę w wieku 40 lat).

Opóźnić menopauzę może unikanie określonych substancji pokarmowych, stosowanie hormonalnej terapii zastępczej (choć są badania potwierdzające wprost odwrotny trend[5]) i oczywiście czynniki dziedziczne.

Jak poznać, że wkraczasz w okres poprzedzający menopauzę?

Proces przekwitania rozpoczyna się powoli już po 35 roku życia kobiety, ale pierwsze wyraźniejsze objawy pojawiają się po 40 roku życia. Możesz zauważyć:

• występowanie nieregularnych cykli: cykle wydłużone lub skrócone na przemian z typowymi;  wahania długości wynoszące co najmniej 7 dni na przełomie co najmniej 10-u miesięcy i częściej,
• nasilenie się lub wydłużanie się krwawień miesiączkowych,
• pojawianie się krwawień okołoowulacyjnych i krwawień przełomowych,
• występowanie cykli jednofazowych lub ze słabymi wzrostami temperatur,
• skrócenie poowulacyjnej fazy cyklu (spadek stężenia progesteronu),
• zaburzenia owulacji i wydłużenie się przedowulacyjnej fazy cyklu,
• bolesność i zmiany w piersiach (mastalgia, mastodynia),
• utrzymująca się suchość w obrębie przedsionka pochwy, zanik wydzieliny śluzowej szyjki macicy.

Zmiany hormonalne w okresie premenopauzalnym obejmują:

• wzrost FSH,
• zanik pulsacji LH,
• utrata pęcherzyków jajnikowych, spadek stężenia inhibiny jajnikowej,
• nieznaczne podwyższenie E2,
• spadek stężenia progesteronu.

W okresie postmenopauzalnym zaobserwować można z kolei:

• wysokie wartości FSH i LH,
• niskie stężenie E2,
• niskie stężenie progesteronu,
• mniejsze wartości androgenów (androstedion, testosteron, DHEA, DHEAS).

Czy można coś zrobić, aby przedłużyć płodność i opóźnić czas wystąpienia menopauzy?

Bardzo dobre rezultaty we wzmocnieniu obniżonej płodności spowodowanej niedomogą lutealną (zbyt niski poziom progesteronu w fazie poowulacyjnej) daje 3-miesięczna kuracja na bazie niepokalanka mnisiego (agnus castus). Warto także pamiętać o zażywaniu magnezu.

Pomocne we wzmocnieniu objawów płodności i normalizacji cyklu miesiączkowego są wszelkie oleje roślinne, zwłaszcza olej z wiesiołka (stosowany także przy dolegliwościach związanych z PMS i migrenami) i olej lniany, a także oleje rybne np. olej z wątroby dorsza.

W celu poprawy jakości wydzieliny śluzowej szyjki macicy stosuje się witaminę E + selen, cynk i wit. A lub witaminę B6 pod kontrolą lekarza.

W naszym jadłospisie warto uwzględnić tzw. estrogeny roślinne typu soja, len, sezam, ziemniaki, pszenica, jabłka.

Jakich objawów i dolegliwości możesz się spodziewać w tym okresie? Jak sobie z nimi radzić?

U 70-80% kobiet występują dolegliwości związane z niedoborem estrogenów. Czas ich obserwowania u poszczególnych kobiet jest różny, mogą to być zarówno 2 lata, jak i lat 15…

Do objawów wypadowych związanych z okresem menopauzy zaliczyć można:

• Objawy naczynioruchowe – uderzenia gorąca, zlewne poty, nocne pocenie (mogą one towarzyszyć istnieniu innych chorób typu cukrzyca, choroby trzustki i tarczycy, stres).
• Objawy somatyczne – bóle głowy, zawroty głowy, zaburzenia pamięci, zaburzenia snu, kołatanie serca, przyrost masy ciała, zaparcia.
• Objawy psychiczne – drażliwość, nerwowość, płaczliwość, depresja, chroniczne zmęczenie, zmniejszone libido.
• Objawy fizyczne – objawy zanikowe pochwy, suchość pochwy, krwawienia, zmiany skórne okolic narządów płciowych, wysiłkowe nietrzymanie moczu, nawracające zapalenia cewki moczowej i pęcherza moczowego (inne przyczyny: porody, operacje w obrębie miednicy, urazy, otyłość, nadmierny wysiłek fizyczny, hyperestrogenizm i inne czynniki wrodzone), osteoporoza pomenopauzalna (wśród dodatkowych czynników ryzyka są używki typu papierosy, alkohol, kawa, nadmierna podaż białka, niska podaż wapnia + wit. D3, niska masa ciała i mała aktywność fizyczna).

Wskazania dietetyczne łagodzące objawy wypadowe:

• unikanie tłuszczów zwierzęcych,
• więcej olejów roślinnych (oliwa z oliwek, olej z wiesiołka, oleje rybne),
• unikanie węglowodanów,
• fitoestrogeny (zwłaszcza olej lniany, oleje z nasion np. słonecznika, produkty pełnoziarniste, jęczmień, owies, żyto, rośliny strączkowe, czerwone owoce, marchew, no i oczywiście produkty sojowe w niezbyt dużej ilości), dieta azjatycka,
• witaminy: B6, B12, E+C, D3,
• kwas foliowy,
• preparaty wapniowe,
• stosowanie specjalnych zestawów witaminowych dla kobiet w okresie premenopauzy i menopauzy.

W zaburzeniach takich jak mastodynia (czyli szczególna bolesność piersi), zaburzenia miesiączkowania w następstwie niewydolności ciałka żółtego, przewlekłe zapalenie przydatków, zapalenia pochwy i pęcherza moczowego, krwawienia maciczne, a także przy spowalnianiu rozrostu mięśniaków,  zachęcające (i udokumentowane) efekty daje stosowanie fitoterapeutyków typu: niepokalanek mnisi (Vitex agnus castus) i karbieniec europejski (Lycopus europeus), a także mącznica lekarska, kora wierzby, rumianek pospolity, dziurawiec, nagietek[6].

Bardzo korzystnie działa także podejmowanie umiarkowanej, ale systematycznej aktywności fizycznej typu: spacery, nordic-walking, biegi, jogging, aerobic, joga itp.

Lekarze dość często proponują hormonalną terapię zastępczą w celu złagodzenia objawów naczynioruchowych i zanikowych, ale głównie w celu zapobieżenia osteoporozie. Warto jednak wiedzieć, że aby odniosła ona swój skutek, powinna być rozpoczęta ok. 10 lat przed menopauzą. Pamiętajmy, że są to syntetyczne hormony, a więc należy zastanowić się, czy korzyści z ich zastosowania przewyższą możliwe bardzo poważne skutki uboczne takie jak: nasilenie nadciśnienia, zakrzepica, choroby żylne, kamica żółciowa, przyrost masy ciała, mastalgia, migreny, nudności, wzdęcia, krwawienia, rak sutka. Niektóre składniki HTZ podejrzewane są o wywoływanie choroby Alzheimera, chorób serca i udarów.

Przeciwwskazaniami do zastosowania HTZ są:

• choroby wątroby,
• choroby zakrzepowo-zatorowe,
• choroby serca,
• przebyty udar mózgu,
• rak sutka,
• rak endometrium,
• krwawienia z pochwy o nieznanej etiologii,
• wrodzone zaburzenia gospodarki lipidowej.

Znane jest powiedzenie „Na Twoją menopauzę pracujesz całe życie” – i ma ono potwierdzenie w rzeczywistości. Sam sposób odżywiania odgrywa ogromną rolę zarówno dla wieku wystąpienia menopauzy, jak i dla intensywności objawów i natężenia dolegliwości klimakterycznych. Bardzo duże znaczenie mają czynniki emocjonalne: wsparcie najbliższych, poczucie zadowolenia z siebie, zaangażowanie w działalność społeczną, utrzymywanie kontaktów z innymi ludźmi, podejmowanie nowych wyzwań,  pasjonujące hobby, czy choćby dobre zorganizowanie sobie dnia pracy i codziennych zajęć. To wszystko buduje w nas poczucie własnej wartości, zadowolenia i zwyczajnie pozwala nie koncentrować się na niedogodnościach okresu menopauzalnego.

 

 

 

 

 

O tym jak zmieniają się symptomy płodności kobiety w okresie poprzedzającym menopauzę i w jaki sposób możesz stosować NPR w latach premenopauzy - w następnym wpisie na blogu myFertileDays.